Łukasz Sarek
11 października 2022
We wrześniu b.r. pozarządowa organizacja Safeguard Defenders opublikowała raport zatytułowany „110 OVERSEAS. Chinese Transnational Policing Gone Wild”. Raport jest kolejnym opracowaniem tej organizacji prezentującym działania podejmowane przez chińskie służby w stosunku do obywateli ChRL poza granicami Chin. Poprzednie raporty można znaleźć na stronie Safeguard Defenders. Niniejszy artykuł jest podsumowaniem najważniejszych zdaniem autora tez, faktów i wniosków zawartych w najnowszym opracowaniu Safeguard Defenders.
Skala przestępstw oszustwa dokonywanych z wykorzystaniem technologii teleinformatycznych jaka dotyka obywateli chińskich jest ogromna. Według podanych przez autorów raportu danych chińskiej policji w samym 2021 r. zostało rozwiązanych 394 tys. spraw, w których aresztowano 634 tys. podejrzanych. Część przestępstw popełniana jest przez obywateli chińskich operujących poza granicami ChRL. W celu zatrzymania tej fali chińskie władze przeprowadziły szereg działań zarówno na terenie Chin jak i za granicą. Ich celem było wymuszenie na podejrzanych powrotu do Chin i oddanie się w ręce wymiaru sprawiedliwości. Wiele z tych działań zostało podjętych z naruszeniem podstawowych praw człowieka. Chińskie władze wprowadziły również zasadę odpowiedzialności zbiorowej, stosując represję wobec członków rodziny podejrzanego, w celu zmuszenia ich do nakłonienia go do powrotu do Chin. W wielu państwach działania w ramach kampanii przeprowadzane są bez porozumienia z ich władzami, w sposób nieformalny, poprzez operujące na terenie tych państw struktury powiązane z chińskim aparatem bezpieczeństwa lub partyjno-państwowymi organizacjami wpływu i propagandy. Stworzone za granicą struktury mogą być wykorzystane nie tylko do wymuszania na chińskich obywatelach podejrzanych o popełnienie przestępstw powrotu do Chin, ale również do innych zadań służących interesom chińskiego aparatu partyjno-państwowego. Te zadania mogą być sprzeczne z interesami lub wręcz zagrażające bezpieczeństwu państw na terenie których te struktury operują.
Według cytowanych przez autorów raportu chińskich danych między kwietniem 2021 a lipcem 2022 ok. 230 tys. chińskich obywateli podejrzanych o popełnienie głównie przestępstw oszustw przy wykorzystaniu technologii teleinformatycznych zostało zmuszonych do powrotu do Chin (s.3). Ta liczba jest rezultatem zorganizowanej akcji łączącej wywieranie presji na przebywających w Chinach członkach rodzin podejrzanych oraz działań podejmowanych wobec samego podejrzanego. Członków rodzin poddaje się zastraszaniu, nękaniu, aresztowaniom lub uwięzieniu w celu zmuszenia ich do skłonienia podejrzanego do oddania się w ręce chińskiej policji. Samego podejrzanego nakłania się do „dobrowolnego” powrotu za pomocą technik teleinformatycznych albo przez bezpośrednie działania funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa lub zagranicznych współpracowników. W przypadku innych kampanii, jak np. repatriacji skorumpowanych urzędników („Operacja Fox Hunt”), dokonywano również porwań szczególnie ważnych podejrzanych. (s.4)
Rozpoczęcie kampanii mającej na celu zmuszenie podejrzanych o popełnienie przestępstw oszustw online do powrotu do Chin i oddanie się do dyspozycji aparatu ścigania ogłoszono we wrześniu 2018 r., a do jej przeprowadzenia wyznaczono w pierwszej kolejności władze prowincji Fujian. Działania w ramach akcji przeprowadzone zostały najpierw w Chinach. W stosunku do osób podejrzanych o popełnienie oszustw, ale nie skazanych jeszcze wyrokiem sądowym jak wyliczają autorzy raportu (s. 5) zalecane było:
a) zburzenie nieruchomości zbudowanej z uzyskanych z nielegalnych operacji dochodów i odzyskanie nielegalnie zdobytych środków
b) zablokowanie dzieciom podejrzanych dostępu do szkół publicznych
c) wstrzymanie subsydiów na ubezpieczenie medyczne i konfiskata paszportu
d) uniemożliwienie podróży samolotami i pociągami ekspresowymi oraz noclegów w hotelach
e) wstrzymanie procedowania wniosków o jakiekolwiek subsydia udzielane na poziomie powiatu i wyżej
W późniejszym okresie podobne pilotażowe akcje podjęło 10 innych prowincji w ramach szerszej kampanii zwalczania przestępczości zorganizowanej prowadzonej na podstawie wytycznych Biura Ogólnego KPCh i nadzorowanej przez prowincjonalne Komisje Kontroli Dyscypliny (s.6). Konkretne środki stosowane przez lokalną administrację mogły się różnić. Władze Wenchen na Hainanie zablokowały członkom rodzin podejrzanych możliwość wstąpienia do partii, lub wojska, przystępowania do egzaminów wymaganych do pracy w administracji państwowej i przedsiębiorstwach państwowych (s.8). Władze Laiyang w Shandong groziły rodzinie i przyjaciołom prowadzącym transakcje bankowe z osobami przebywającymi w Mjanmie przejęciem kontroli nad kontami bankowymi, ograniczeniem do nich dostępu lub ich zamknięciem (s. 9). Kampania objęła również podejrzanych o popełnienie przestępstw związanych z transgranicznym hazardem (s.6).
Od początku jednym z głównych założeń kampanii było przeprowadzenie w jej ramach operacji nie tylko w Chinach, ale również za granicą (s.6). Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego wysłało liczne grupy robocze do Mjanmy, Kambodży i Zjednoczonych Emiratów Arabskich (s. 9). Grupy robocze działały w porozumieniu z lokalnymi władzami, jednak proces repatriacji podejrzanych odbywał się zazwyczaj w sposób nieformalny, poza mechanizmami uregulowanymi w umowach o ekstradycji czy pomocy prawnej (s. 9).
Chińskie władze stosowały termin „podejrzany” w bardzo szerokim znaczeniu. Od listopada 2021 r. obywatelom ChRL nakazywano powstrzymanie się od wyjazdów, poza sytuacjami kiedy jest to absolutnie niezbędne lub w sytuacjach nadzwyczajnych, do dziewięciu państw o szczególnie nasilonej cyberprzestępczości, czyli Kambodży, ZEA, Filipin, Tajlandii, Mjanmy, Laosu, Malezji, Turcji i Indonezji. Osoby już przebywające w tych państwach miały wrócić do Chin. Termin „podejrzany” objął więc nie tylko osoby podejrzane o działalność przestępczą, ale również przebywające na terytorium jednego z dziewięciu wspomnianych państw z powodów nie uznawanych przez władze chińskie za istotne. Dotyczyło to nawet osób, które prowadziły działalność lub pracowały na terenie tych państw (s.8, s.10).
Kluczowymi elementami akcji nakłaniania Chińczyków do powrotu do kraju i poddania się karze w ramach kampanii stały się „zagraniczne posterunki policji”, nazywane również skrótowo „Zagranicznymi 110”. Nazwa ta wzięła się od alarmowego numeru telefonu na policję w Chinach (s. 10). Ustanowione one zostały w znacznie większej liczbie państw niż tylko dziewięć określonych jako szczególnie niebezpieczne, w tym w większości w państwach, z których w praktyce nie jest prowadzona działalność przestępcza będąca przedmiotem kampanii. Autorzy raportu zidentyfikowali ponad 50 takich „posterunków” założonych z inicjatywy władz miasta Fuzhou w prowincji Fujian i miasta Qingtian w prowincji Zhejiang (s. 13 i s. 15). Największa ich liczba, bo aż 36 zlokalizowana jest w Europie. Autorzy raportu nie zidentyfikowali takich struktur w Polsce, ale są one obecne w innych państwach EŚW jak np. Węgry, Czechy, Słowacja i Ukraina. Biorąc pod uwagę, że w raporcie przebadano tylko posterunki wprowadzone przez dwa miasta podczas gdy kampanię prowadzi kilka prowincji autorzy raportu wskazują, że ich liczba może być znacznie wyższa.
W operacjach realizowanych przez „Zagraniczne 110” uczestniczą organizacje stowarzyszające Chińczyków za granicą, które często są powiązane z organami sterowanego przez KPCh frontu zjednoczonego. Z jednej strony stowarzyszenia diaspory są organizacjami służącymi lokalnej chińskiej społeczności, ale z drugiej strony są obecnie często narzędziami kontroli, szerzenia propagandy i budowania wpływów przez KPCh poza granicami Chin (s.11). Oprócz wykonywanych nieformalnie zadań natury konsularnej jak np. pomoc w przedłużaniu prawa jazdy wykonują również zadania z zakresu poszukiwania podejrzanych o popełnienie przestępstw i wymuszania na nich powrotu do kraju (s.12). Mają również badać nastroje i opinie w chińskiej diasporze oraz propagować w jej kręgach informacje dotyczące chińskich regulacji. Mają również brać udział we wspomnianej już operacji „Fox Hunt” (s. 16). Tzw. „zagraniczne posterunki policji” mają nie tylko bezpośredni kontakt i na bieżąco współpracują z chińskimi organami bezpieczeństwa publicznego, ale również z jednostkami chińskiej prokuratury (s.15-16).
English version
Zagraniczne posterunki chińskiej policji
Łukasz Sarek
11 października 2022
We wrześniu b.r. pozarządowa organizacja Safeguard Defenders opublikowała raport zatytułowany „110 OVERSEAS. Chinese Transnational Policing Gone Wild”. Raport jest kolejnym opracowaniem tej organizacji prezentującym działania podejmowane przez chińskie służby w stosunku do obywateli ChRL poza granicami Chin. Poprzednie raporty można znaleźć na stronie Safeguard Defenders. Niniejszy artykuł jest podsumowaniem najważniejszych zdaniem autora tez, faktów i wniosków zawartych w najnowszym opracowaniu Safeguard Defenders.
Skala przestępstw oszustwa dokonywanych z wykorzystaniem technologii teleinformatycznych jaka dotyka obywateli chińskich jest ogromna. Według podanych przez autorów raportu danych chińskiej policji w samym 2021 r. zostało rozwiązanych 394 tys. spraw, w których aresztowano 634 tys. podejrzanych. Część przestępstw popełniana jest przez obywateli chińskich operujących poza granicami ChRL. W celu zatrzymania tej fali chińskie władze przeprowadziły szereg działań zarówno na terenie Chin jak i za granicą. Ich celem było wymuszenie na podejrzanych powrotu do Chin i oddanie się w ręce wymiaru sprawiedliwości. Wiele z tych działań zostało podjętych z naruszeniem podstawowych praw człowieka. Chińskie władze wprowadziły również zasadę odpowiedzialności zbiorowej, stosując represję wobec członków rodziny podejrzanego, w celu zmuszenia ich do nakłonienia go do powrotu do Chin. W wielu państwach działania w ramach kampanii przeprowadzane są bez porozumienia z ich władzami, w sposób nieformalny, poprzez operujące na terenie tych państw struktury powiązane z chińskim aparatem bezpieczeństwa lub partyjno-państwowymi organizacjami wpływu i propagandy. Stworzone za granicą struktury mogą być wykorzystane nie tylko do wymuszania na chińskich obywatelach podejrzanych o popełnienie przestępstw powrotu do Chin, ale również do innych zadań służących interesom chińskiego aparatu partyjno-państwowego. Te zadania mogą być sprzeczne z interesami lub wręcz zagrażające bezpieczeństwu państw na terenie których te struktury operują.
Według cytowanych przez autorów raportu chińskich danych między kwietniem 2021 a lipcem 2022 ok. 230 tys. chińskich obywateli podejrzanych o popełnienie głównie przestępstw oszustw przy wykorzystaniu technologii teleinformatycznych zostało zmuszonych do powrotu do Chin (s.3). Ta liczba jest rezultatem zorganizowanej akcji łączącej wywieranie presji na przebywających w Chinach członkach rodzin podejrzanych oraz działań podejmowanych wobec samego podejrzanego. Członków rodzin poddaje się zastraszaniu, nękaniu, aresztowaniom lub uwięzieniu w celu zmuszenia ich do skłonienia podejrzanego do oddania się w ręce chińskiej policji. Samego podejrzanego nakłania się do „dobrowolnego” powrotu za pomocą technik teleinformatycznych albo przez bezpośrednie działania funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa lub zagranicznych współpracowników. W przypadku innych kampanii, jak np. repatriacji skorumpowanych urzędników („Operacja Fox Hunt”), dokonywano również porwań szczególnie ważnych podejrzanych. (s.4)
Rozpoczęcie kampanii mającej na celu zmuszenie podejrzanych o popełnienie przestępstw oszustw online do powrotu do Chin i oddanie się do dyspozycji aparatu ścigania ogłoszono we wrześniu 2018 r., a do jej przeprowadzenia wyznaczono w pierwszej kolejności władze prowincji Fujian. Działania w ramach akcji przeprowadzone zostały najpierw w Chinach. W stosunku do osób podejrzanych o popełnienie oszustw, ale nie skazanych jeszcze wyrokiem sądowym jak wyliczają autorzy raportu (s. 5) zalecane było:
a) zburzenie nieruchomości zbudowanej z uzyskanych z nielegalnych operacji dochodów i odzyskanie nielegalnie zdobytych środków
b) zablokowanie dzieciom podejrzanych dostępu do szkół publicznych
c) wstrzymanie subsydiów na ubezpieczenie medyczne i konfiskata paszportu
d) uniemożliwienie podróży samolotami i pociągami ekspresowymi oraz noclegów w hotelach
e) wstrzymanie procedowania wniosków o jakiekolwiek subsydia udzielane na poziomie powiatu i wyżej
W późniejszym okresie podobne pilotażowe akcje podjęło 10 innych prowincji w ramach szerszej kampanii zwalczania przestępczości zorganizowanej prowadzonej na podstawie wytycznych Biura Ogólnego KPCh i nadzorowanej przez prowincjonalne Komisje Kontroli Dyscypliny (s.6). Konkretne środki stosowane przez lokalną administrację mogły się różnić. Władze Wenchen na Hainanie zablokowały członkom rodzin podejrzanych możliwość wstąpienia do partii, lub wojska, przystępowania do egzaminów wymaganych do pracy w administracji państwowej i przedsiębiorstwach państwowych (s.8). Władze Laiyang w Shandong groziły rodzinie i przyjaciołom prowadzącym transakcje bankowe z osobami przebywającymi w Mjanmie przejęciem kontroli nad kontami bankowymi, ograniczeniem do nich dostępu lub ich zamknięciem (s. 9). Kampania objęła również podejrzanych o popełnienie przestępstw związanych z transgranicznym hazardem (s.6).
Od początku jednym z głównych założeń kampanii było przeprowadzenie w jej ramach operacji nie tylko w Chinach, ale również za granicą (s.6). Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego wysłało liczne grupy robocze do Mjanmy, Kambodży i Zjednoczonych Emiratów Arabskich (s. 9). Grupy robocze działały w porozumieniu z lokalnymi władzami, jednak proces repatriacji podejrzanych odbywał się zazwyczaj w sposób nieformalny, poza mechanizmami uregulowanymi w umowach o ekstradycji czy pomocy prawnej (s. 9).
Chińskie władze stosowały termin „podejrzany” w bardzo szerokim znaczeniu. Od listopada 2021 r. obywatelom ChRL nakazywano powstrzymanie się od wyjazdów, poza sytuacjami kiedy jest to absolutnie niezbędne lub w sytuacjach nadzwyczajnych, do dziewięciu państw o szczególnie nasilonej cyberprzestępczości, czyli Kambodży, ZEA, Filipin, Tajlandii, Mjanmy, Laosu, Malezji, Turcji i Indonezji. Osoby już przebywające w tych państwach miały wrócić do Chin. Termin „podejrzany” objął więc nie tylko osoby podejrzane o działalność przestępczą, ale również przebywające na terytorium jednego z dziewięciu wspomnianych państw z powodów nie uznawanych przez władze chińskie za istotne. Dotyczyło to nawet osób, które prowadziły działalność lub pracowały na terenie tych państw (s.8, s.10).
Kluczowymi elementami akcji nakłaniania Chińczyków do powrotu do kraju i poddania się karze w ramach kampanii stały się „zagraniczne posterunki policji”, nazywane również skrótowo „Zagranicznymi 110”. Nazwa ta wzięła się od alarmowego numeru telefonu na policję w Chinach (s. 10). Ustanowione one zostały w znacznie większej liczbie państw niż tylko dziewięć określonych jako szczególnie niebezpieczne, w tym w większości w państwach, z których w praktyce nie jest prowadzona działalność przestępcza będąca przedmiotem kampanii. Autorzy raportu zidentyfikowali ponad 50 takich „posterunków” założonych z inicjatywy władz miasta Fuzhou w prowincji Fujian i miasta Qingtian w prowincji Zhejiang (s. 13 i s. 15). Największa ich liczba, bo aż 36 zlokalizowana jest w Europie. Autorzy raportu nie zidentyfikowali takich struktur w Polsce, ale są one obecne w innych państwach EŚW jak np. Węgry, Czechy, Słowacja i Ukraina. Biorąc pod uwagę, że w raporcie przebadano tylko posterunki wprowadzone przez dwa miasta podczas gdy kampanię prowadzi kilka prowincji autorzy raportu wskazują, że ich liczba może być znacznie wyższa.
W operacjach realizowanych przez „Zagraniczne 110” uczestniczą organizacje stowarzyszające Chińczyków za granicą, które często są powiązane z organami sterowanego przez KPCh frontu zjednoczonego. Z jednej strony stowarzyszenia diaspory są organizacjami służącymi lokalnej chińskiej społeczności, ale z drugiej strony są obecnie często narzędziami kontroli, szerzenia propagandy i budowania wpływów przez KPCh poza granicami Chin (s.11). Oprócz wykonywanych nieformalnie zadań natury konsularnej jak np. pomoc w przedłużaniu prawa jazdy wykonują również zadania z zakresu poszukiwania podejrzanych o popełnienie przestępstw i wymuszania na nich powrotu do kraju (s.12). Mają również badać nastroje i opinie w chińskiej diasporze oraz propagować w jej kręgach informacje dotyczące chińskich regulacji. Mają również brać udział we wspomnianej już operacji „Fox Hunt” (s. 16). Tzw. „zagraniczne posterunki policji” mają nie tylko bezpośredni kontakt i na bieżąco współpracują z chińskimi organami bezpieczeństwa publicznego, ale również z jednostkami chińskiej prokuratury (s.15-16).